Dünyada sosyal hizmet eğitiminin ilk kez verilmeye başlanmasının üstünden geçen yüz yılı aşkın süreden sonra geriye dönüp bakıldığında eğitim faaliyetlerinin ortaya çıkışı kısaca şöyle özetlenebilir.  Sanayi Devriminin ortaya çıkardığı yeni sosyal sorunlara çözüm üretmek için, 1800’lü yılların sonuna kadar hayırseverlik ve gönüllülük esaslı bir sosyal hizmet anlayışı görülmektedir. Bu sosyal hizmet faaliyetlerini sunan kişilerce, 19. Yüzyılın sonlarında, sosyal hizmet eğitiminin temelleri atılmıştır. Profesyonel sosyal hizmet eğitiminin ilk örnekleri, İngiltere’de 1890’larda, gönüllüler için teorik ve uygulamalı dersler sunan kurslarla; Kıta Avrupası’na bakıldığında ise Almanya’da aynı yıllarda Alice Salomon öncülüğünde aynı amacı taşıyan kurslarla temellerini atmıştır. 1898’de New York’ta yaz okulunun açılması ve Şikago’da Jane Addams’ın başını çektiği Hull House’un kurulması ile eğitim bu doğrultuda başlamıştır. Hollanda’da, 1899 yılında, ilk sosyal hizmet okulu olan Institute for Social Work Training açılmıştır (İyicil, 1963, 8; Koşar ve Tufan, 1999, 1-2; Akt. Karataş ve Erkan, 2002).

İyicil’in (1963) belirttiği üzere, sosyal hizmet eğitimi, şu aşamalardan geçmiştir. Birinci olarak alanda uzun süre çalışmış, gözlem ve deneye dayalı olarak yöntemlerin işe yarayıp yaramadığını test eden uygulamacıların verdikleri seminer ve konferanslar; ikinci olarak daha önce belirtilen Alice Salomon ve Jane Addams gibi sosyal hizmet öncülerinin başlattığı kuramsal ve uygulamalı kurslar; üçüncü olarak bağımsız sosyal hizmet okulları olmak üzere üç aşamaya ayrılmaktadır (İyicil, 1963: 8; Akt. Karataş ve Erkan, 2002: 112).

Modern düşünceye göre insana yaklaşım belirli bir sistematik içinde olmalıdır. İnsan ihtiyaçlarının belirlenmesi, insanın anlamlandırılması, sorunlarının anlaşılması ve çözüm üretilmesi, insanın birey olarak toplumla bütünleşmesi, ancak belirli bir disiplin ve bilimsel bir temele dayanmalıdır. Sosyal hizmet bu düşünceleri, felsefesine ve mesleğine temel almıştır. Başka bir söyleyişle, sosyal hizmet, sosyal refah kurumunun işlevsellik kazanmasıyla görünür olmuştur. (Kut, 1988, 3; Akt. Karataş ve Erkan, 2002: 113).

Türkiye’de sosyal hizmet eğitiminin yapılandırılmasında, dışsal etmenlerden söz etmek mümkündür. Bu etmenlerin başında Birleşmiş Milletler gelmektedir (Koşar ve Tufan, 1999: 3). 1957 yılında Birleşmiş Milletler Sosyal Refah Müşaviri Miss Hersey’in Türkiye’ye gelmesi ve yürüttüğü çalışmalar, BM’nin az gelişmiş ve gelişmekte olan ülkelerde sosyal hizmet eğitimini ve sosyal hizmetlerin oluşturulması konularına eğilmesinin Türkiye’deki yansıması olarak gösterilebilir. Miss Hersey’in liderliğindeki çalışmalar sonucu Türkiye’de sosyal hizmetlerin bilime uygun olarak ve profesyonel bir şekilde yeniden örgütlenmesi kararı alınmıştır. Bu karara binaen “Sosyal Hizmetler Enstitüsünün Kurulmasına Dair Kanun” çıkarılmıştır. 1961 yılında, 7355 sayılı Sosyal Hizmetler Enstitüsü Kuruluşuna Dair Kanun'un 1. maddesinin gereği olarak Sosyal Hizmetler Akademisi kurulmuştur. Böylece ülkemizde ilk kez sosyal hizmet eğitimi başlamıştır. Başlangıçta, eğitimin uluslararası standartta olabilmesi için ders programının hazırlanmasında sosyal hizmet eğitiminde dünyaca tanınmış uzmanlardan yararlanılmıştır. Bu süreçte Birleşmiş Milletler Eğitim Müşaviri Mrs. Sedky, ders programlarının oluşturulmasında etkin bir rol oynamıştır. Bununla birlikte Birleşmiş Milletler Teknik Yardım Programı ile dört eğitim danışmanı görev almıştır. Ayrıca Fulbright Komisyonu, Hollanda Teknik Yardım Programı ve ikili anlaşmalar ile ABD'den altı, Hollanda, Pakistan ve Hindistan'dan birer öğretim üyesi Akademi'nin öğretim kadrosunda yer almıştır (Koşar ve Tufan, 1999: 3; Akt. Karataş ve Erkan, 2002: 115).

Sağlık ve Sosyal Yardım Bakanlığı’na bağlı Sosyal Hizmetler Genel Müdürlüğü, kanunda belirtildiği üzere sosyal hizmet uzmanları okuldan mezun olana kadar, mevcut personellerini hizmet içi eğitimlerle bu alana yönlendirmiştir. Böylece ilk olarak on iki adet çocuk yetiştirme memuru eğitmeye başlamıştır. Baycın’a göre (1961) kurumun ilanına başvuran bireyler değerlendirmeye alınarak en uygun görülen on iki kişi dört aylık eğitime tabi tutulmuştur (Baycın, 1961: 13; Akt. Karataş ve Erkan, 2002: 119).

Akademi, 1965 yılında programının standarda uygunluğu onaylanarak Uluslararası Sosyal Hizmet Okulları Birliği'ne üye kabul edilmiştir. Sosyal Hizmetler Akademisi, 1982 yılında Yükseköğretim Kurumu Kanunu ile, 1967'de Hacettepe Üniversitesi İdari ve Sosyal Bilimler Fakültesi bünyesinde kurulmuş olan Sosyal Çalışma ve Sosyal Hizmetler Bölümü'nün kendisine katılmasıyla Sosyal Hizmetler Yüksekokulu adıyla Hacettepe Üniversitesi'ne bağlanmıştır. 2006 Yılı Nisan ayı itibariyle de Hacettepe Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi bünyesine "Sosyal Hizmet Bölümü" olarak dâhil olmuştur. 2010 yılı Temmuz ayında Beytepe yerleşkesindeki yeni binasına taşınmıştır. Bölümümüz uzun süre lisans ve lisansüstü sosyal hizmet eğitimi veren ülkemizdeki tek bölüm olma özelliğine sahip olmuştur. Bölümün amacı, ülkenin temel sosyal yapısı, sorunları ve sosyal hizmet metodolojisi hakkında bilgi ve beceriye sahip, sosyal politika ve planlamaya katılacak, çeşitli düzeylerdeki (kamu, yerel, sivil toplum örgütleri) sosyal hizmetlerde planlayıcı, örgütleyici, yönetici, araştırmacı ve uygulayıcı olarak görev yapacak sosyal hizmet uzmanları yetiştirmektir.

Türkiye’de sosyal hizmet mesleği ve disipliniyle ilgili yayınlar, mesleğin gelişimi ve bilgi temelinin kuvvetlendirilmesi bakımından önemli bir yer tutmaktadır. Ocak-Nisan 1983 sayısı ile, Hacettepe Üniversitesi Sosyal Hizmetler Yüksekokulu Dergisi yayın hayatını başlatmış; daha sonra aynı isimle on bir cilt yayımlanmıştır. 1993-2000 yılları arasında faaliyet göstermeyen dergi, 2000 yılında isim değiştirerek “Toplum ve Sosyal Hizmet” adını almıştır. Ekim ve Nisan olmak üzere yılda iki kez ve hakemli olarak yayımlanan bu dergi, hala aynı adla yayımlanmaktadır (Karataş ve Erkan, 2002: 126).

Sosyal Hizmet Bölümü'nün, kuruluşunun ilk yıllarında başlayan uluslararası düzeydeki ilişkileri yeni boyutlar kazanarak devam etmektedir. Özellikle, başta Almanya ve Hollanda olmak üzere Batı Avrupa'da yoğunlaşan Türk nüfusunun sorunlarına karşı sosyal hizmet mesleğinin giderek artan ilgisi, bu ülkelerdeki sosyal hizmet eğitim kurumları ile Sosyal Hizmet Bölümü'nün işbirliği ve ilişkilerinin yoğunlaşmasına neden olmuş ve bu yönde ortak çalışmalar geliştirilmiştir. Bölümün lisans programında kayıtlı öğrenci sayısı 2016 yılında 866'dir. Bölümden, 2016 yılı bahar dönemi itibariyle 3997 öğrenci mezun olmuştur. Mezunlar 7355 sayılı Kanun gereğince ''Sosyal Çalışmacı'' ünvanını alırlar. Sosyal çalışmacılar özellikle Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı merkez ve taşra örgütlerinde, Sağlık Bakanlığı'nda, Adalet Bakanlığı'nda, yerel yönetimlerde, Devlet Planlama Teşkilatı'nda, sağlık kuruluşlarında, Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı'nda, Milli Eğitim Bakanlığı'nda, üniversitelerin mediko sosyal merkezlerinde, işci refahı ve endüstriyel ilişkiler alanlarında, GAP gibi kırsal ve kentsel toplum kalkınması ile sokak çocukları gibi ilgili projelerde etkin olarak çalışmaktadırlar.

KAYNAKLAR

Baycın, Fethi. Türkiye’de Korunmaya Muhtaç Çocuklar ve Koruyucu Aile Denemesi. Sosyal Hizmet, Cilt 1, Sayı 2, Mart 1961, ss.11-14

İyicil, Fuat. Sosyal Hizmet Okulları ve Öğrenci Seçme İşi. Sosyal Hizmet, Cilt 1, Sayı 9, Temmuz 1963, ss.8-10

Karataş, Kasım ve Gönül Erkan. “Sosyal Hizmet Eğitiminin Tarihçesi” Sosyal Hizmet Sempozyumu 2002: Sosyal Hizmet Eğitiminde Yeni Yaklaşımlar. (Uluslar arası Katılımlı) Hacettepe Üniversitesi Sosyal Hizmetler Yüksekokulu, 18-19 Ekim 2002, Ankara.

Koşar, Nesrin ve Tufan, Beril. Sosyal Hizmetler Yüksekokulu Tarihçesine Bir Bakış. Prof. Dr. Sema Kut’a Armağan: Yaşam Boyu Sosyal Hizmet. Editörler: Nesrin Koşar ve Veli Duyan. Hacettepe Üniversitesi Sosyal Hizmetler Yüksekokulu Yayını No: 004, Ankara, 1999.

Kut, Sema. Sosyal Hizmet Eğitiminde 22 Yıl. Hacettepe Üniversitesi Sosyal Hizmetler Yüksekokulu Dergisi, Cilt 1, Sayı 1, Ocak 1983, ss.1-12